Home

مراقبت‌ و کاهش عوارض ناشی از شیمی درمانی

مراقبت‌ های بعد از شیمی درمانی شیمی درمانی (chemotherapy) از جمله روش‌های مهمی است که برای درمان سرطان انجام می‌شود. این اصطلاح مربوط به دارو‌هایی است که بر روی بیماری سرطان اثر می‌گذارد و یا پیشرفت این بیماری را مختل می‌کند. سلول‌های سرطانی همواره در حال پیشرفت در بدن هستند و این عمل جلوی رشد سلول‌های در حال تقسیم را می‌گیرد. برای نتیجه‌گیری بهتر از بعد از این روش درمانی، مراقبت‌ های بعد از شیمی درمانی نیز بسیار مهم هستند. هرچند تاثیر شیمی درمانی به سطح و میزان بیماری در بدن فرد نیز بستگی دارد. همچنین می توانید متخصص خون، سرطان و آنکولوژی صحبت کنید . یکی از مراحل طبیعی در بدن و ادامه حیات انسان تقسیم سلول‌ها و جایگزینی آن‌ها است. زمانی که فردی به سرطان مبتلا شود، سلول‌های بدن او به طور چشم‌گیر شروع به تکثیر می‌کنند. رشد سلول‌ها در این مواقع به‌قدری زیاد است که کنترل شدنی نیست. تولید سلول‌ها بیشتر شده و قسمت زیادی را در بدن اشغال می‌کنند؛ به‌طوری ‌که جای سلول‌های مفید بدن را می‌گیرند. برای جلوگیری از این امر داروی شیمی درمانی به بیمار داده می‌شود. ممکن است یک دارو بتواند تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها را کم یا متوقف کند. گاهی نیز ممکن است بیش از یک دارو برای بیمار تجویز شود.     تأثیر شیمی درمانی در بدن فرد مبتلا دارو‌های شیمی درمانی تأثیراتی در بدن دارد که در این مقاله به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. داروهای شیمی درمانی به روش‌های زیر در بدن با سلول‌های سرطانی مبارزه می‌کنند: این دارو‌ها می‌توانند جلوی رشد تقسیمات سلولی را بگیرند تا سلول‌های مفید در بدن از بین نروند. از دیگر تأثیرات داروهای سرطانی مورد هدف قرار دادن منبع غذایی سلول‌ها است. داروها اجازه نمی‌دهند هورمون‌های لازم به سلول سرطانی برسد تا رشد نکنند. در پزشکی یک اصطلاح مخصوصی به نام خزان یاخته‌ای (Apoptosis) وجود دارد. خزان یاخته‌ای به معنی ترغیب سلول‌های سرطانی به خودکشی است. این امر توسط داروهای مخصوصی که با تشخیص پزشک به فرد مبتلا به سرطان داده می‌شود، انجام می‌پذیرد. با تشکیل مویرگ‌های تازه، خون‌رسانی به غده سرطانی در بدن بیشتر می‌شود. یکی دیگر از تأثیرات شیمی درمانی در بدن پیشگیری از رشد این مویرگ‌های تازه است. البته طی تحقیقات و آزمایش‌های انجام شده در سال‌های اخیر بر روی رشد مویرگ‌ها و استفاده از دارو برای جلوگیری از این منظور، نظریه‌های جدید و مخالفی بیان شده است. نظریه جدید برای توقف رشد سلول‌های سرطانی این آزمایش‌ها ثابت می‌کند که بهتر است به‌جای جلوگیری از خون‌رسانی به سلول‌های سرطانی، به آن‌ها گرسنگی بدهیم. چرا که ممکن است مقاومت سلول‌ها را با عدم خون‌رسانی به آن‌ها بالا ببریم. اما همان‌طور که گفته شده، در این زمینه تردید به وجود آمده است و نظر قطعی در مورد آن وجود ندارد و در برخی مواقع همین روش در طول درمان مورد انجام قرار می‌گیرد. بعد از انجام شیمی درمانی نیز باید مراقبت های بعد از شیمی درمانی به‌خوبی انجام داده شود.   عوارض جانبی دارو‌های شیمی درمانی و مراقبت های بعد از شیمی درمانی درمان سرطان از طریق شیمی درمانی می‌تواند عوارض جانبی بدی بر روی بدن به وجود بیاورد. در برخی مواقع ممکن است داروهای مصرف شده بر روی سلول‌های سالم بدن نیز تأثیرگذار باشند. گاهی این عوارض به‌قدری شدید هستند که نگران‌کننده به نظر می‌رسند. گفته شده است اگر شیمی درمانی از همان مراحل اولیه سرطان انجام شود، تأثیر مثبتی بر روی درمان بیماری گذاشته و تحمل عوارض آن نیز راحت‌تر است. این عوارض موجب می‌شوند که نیاز به مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای کسی که تحت درمان قرار گرفته است، ضروری باشد.     طول درمان شیمی درمانی طول درمان این بیماری به طور دقیق مشخص نیست و بستگی به نظر انکولوژیست (Oncologist) یا همان متخصص درمان دارد. برای عملکرد بهتر درمان باید یک دوره معین سپری شود. انکولوژیست برنامه خاصی برای درمان هر فرد مبتلا در نظر می‌گیرد و تعداد جلسات را بر اساس شدت بیماری و توان بدنی فرد تعیین می‌کند. بر اساس پیشرفت بیماری در بدن، درمان فرد ممکن است از یک دوز در یک روز شروع شود و تا هفته‌ها ادامه داشته باشد. گاهی ممکن است یک فرد تنها به یک جلسه شیمی درمانی نیاز داشته باشد. این فرد بعد از شیمی درمانی باید مراقبت های بعد از شیمی درمانی را برای بهبود شرایط بدنش در پیش بگیرد. در بیمارانی که به بیش از یک دوره شیمی درمانی نیاز دارند، با تشخیص پزشک بعد از یک جلسه درمان یک هفته استراحت برای بیمار در نظر گرفته می‌شود و بعد از یک هفته دوره دوم درمان روی فرد انجام می‌پذیرد.   درمان وضعیت روحی بیمار در مراقبت‌ های بعد از شیمی درمانی ممکن است برخی افراد مبتلا به سرطان از لحاظ عاطفی و روانی روحیه خود را از دست بدهند. برای تقویت روحیه این دسته از افراد، مشاور یا روان‌شناسانی در نظر گرفته می‌شوند تا همراه بیمار بوده و به او کمک کنند تا بهتر بتواند با قضیه بیماری و روند درمان کنار بیاید.   عوارض بعد از شیمی درمانی امروزه با پیشرفت علم عوارض جانبی شدید بعد از شیمی درمانی تا مقدار قابل‌ملاحظه‌ای قابل‌کنترل شده است. در برخی افراد، بسته به نوع پیشرفت بیماری و مقاومت بدنی وی، این عوارض گاهی شدید و گاهی به طور خفیف ظاهر می‌شوند. در مواردی نادر نیز عوارض جانبی در فرد احساس نمی‌شود. در ادامه به انواع عوارض شیمی درمانی اشاره می‌کنیم. رایج‌ترین عوارض شیمی درمانی که برای رفع آن‌ها مراقبت های بعد از شیمی درمانی تعریف می‌شود، عبارت‌اند از: حالت تهوع و استفراغ ریزش مو خستگی بیش از حد اختلالات شنوایی بی‌اشتهایی مشکلاتی در باروری مشکلات گوارشی مشکلات ذهنی و شناختی کاهش گلبول‌های سفید بدن حالت تهوع بعد از شیمی درمانی مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای حالت تهوع و استفراغ   جالت تهوع بعد از شیمی درمانی چند روز طول می کشد؟ این عارضه در ۷۰ درصد از بیماران شیمی درمانی دیده می‌شود. در اکثر موارد با تجویز داروهای ضد تهوع تا حدودی از بروز این عارضه جلوگیری می‌شود. برای سردرد و حالت تهوع بعد از شیمی درمانی چی بخوریم؟ در پاسخ به این سؤال که برای افراد شیمی درمانی شده بسیار پیش می‌آید، باید گفت که داروی مصرفی شما باید داروی تجویز شده از طرف پزشک متخصص باشد، اما زنجبیل و دیگر محصولات به دست آمده از زنجبیل می‌تواند برای این عوارض مفید باشند.   مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای ریزش مو بعد از آغاز چند هفته از شیمی درمانی، موی سر بیمار نازک شده و یا می‌ریزد. این ریزش مو ممکن است در هر قسمتی از بدن باشد. بعد از درمان کامل بیمار، موی بدن مجدداً رشد می‌کند و هیچ عوارض خطرناکی برای بیمار ندارد. فقط گاهی ممکن است برخی بیماران به دلیل ریزش مو و تغییر در ظاهرشان دچار افت روحیه و ناراحتی شوند. در این مواقع بیمار برای حفظ روحیه خود بهتر است با یک مشاور و یا روان‌پزشک در ارتباط باشد. مشاوره پزشکی آنلاین می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای این کار باشد.   مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای خستگی بیش از حد بیمار یکی دیگر از عوارض شیمی درمانی، خستگی بیش از حد بیمار است. طبق نظریه‌های پزشکان این خستگی می‌تواند به طور مداوم و یا بعد از انجام اعمالی خاص در فرد بیمار به وجود بیاید؛ به همین علت بر روی مراقبت های بعد از شیمی درمانی تأکید می‌شود تا این خستگی موجب بروز مشکلات فیزیکی دیگر در فرد نشود. مراقبت شنوایی بعد از شیمی درمانی شیمی درمانی اثرات سمی در افراد به جود می‌آورد که این اثرات گاهی به ناشنوایی دائمی و یا کم‌شنوایی در فرد نیز منجر می‌شوند. برای مقابله با این مورد حتماً باید با مشاهده علائم کم‌شنوایی، با پزشک متخصص مشورت شود.   بی‌اشتهایی پس از شیمی درمانی بی‌اشتهایی نیز یکی دیگر از عوارض شیمی درمانی است. گاهی این عارضه تا انتهای دوره درمان ممکن است طول بکشد. بی‌اشتهایی اگر موجب ضعف شدید بیمار نشود، مشکل چندان مهمی برای بیمار به وجود نمی‌آورد.   مشکل باروری پس از شیمی درمانی در این دوره فرد بیمار میل به رابطه جنسی را از دست می‌دهد. به همین علت مشکلاتی در بارداری او به وجود می‌آید. البته این مشکل و عارضه بعد از تکامل دوره درمان از بین می‌رود؛ بنابراین در این موردنیاز به مراقبت های بعد از شیمی درمانی چندان احساس نمی‌شود.   مشکلات گوارشی بعد از شیمی درمانی با انجام شیمی درمانی تعداد زیادی از سلول‌های آسیب دیده بدن دفع می‌شوند. دفع این سلول‌ها با بروز اسهال در بیمار انجام می‌گیرد. گاهی نیز امکان دارد که پس از آغاز دوره درمان فرد دچار یبوست شود. امر تغذیه بعد از اتمام شیمی درمانی بسیار مهم است و می‌تواند در رفع این مشکل تأثیر به‌سزایی داشته باشد. توصیه می‌کنیم پس از شیمی درمانی حتماً مشاوره رژیم داشته با یک متخصص تغذیه داشته باشید.   مراقبت های بعد از شیمی درمانی برای مقابله با مشکلات ذهنی و شناختی بیمار طی تحقیقات انجام شده در این زمینه، ۷۵ درصد از بیماران در طول شیمی درمانی حافظه کوتاه‌مدت خود را از دست می‌دهند و یا تمرکز کافی بر روی کارهای خود ندارند. پس از اتمام دوره درمانی باید مطابق با نظر پزشک و روان‌پزشک مشکلات حافظه بیمار برطرف شود.   کاهش گلبول‌های سفید بدن در اثر شیمی درمانی کاهش گلبول‌های سفید خون باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود. کم شدن گلبول‌های سفید بدن را نوتروپنی (Neutropenia) می‌گویند. این عارضه باعث می‌شود بدن فرد در مقابل عفونت‌ها آسیب پذیر باشد. یکی از اصلی‌ترین دلایل برای انجام مراقبت های بعد از شیمی درمانی این مورد است. چه میوه هایی برای بعد از شیمی درمانی مفید هستند؟ تغذیه نیز در شمار مراقبت های شیمی درمانی قرار دارد. بعد از انجام هر دوره شیمی درمانی بر روی بدن فرد، تغییراتی در سیستم بدنی ایجاد می‌شود. برای کاهش این تغییرات و عوارض بعد از شیمی درمانی، تغذیه تأثیر مثبتی دارد. «بعد از شیمی درمانی چه بخوریم؟» این نیز یکی از مهم‌ترین سؤالاتی است که اکثر بیماران تحت درمان از پزشک می‌پرسند.   مراقبت های بعد از شیمی درمانی با تغذیه مناسب تغذیه بعد از اتمام شیمی درمانی و غذاهایی که بیمار باید بخورد و یا از خوردن آن‌ها پرهیز کند، مورد مهمی است که پزشکان هم به آن پرداخته‌اند. به بیماران سرطانی توصیه می‌شود سبزی‌های خام و همچنین میوه‌های مفید برای شیمی درمانی را بیشتر مصرف کنند. البته از نظر بهداشتی باید وسواس زیادی به خرج دهند. همچنین تا جایی که می‌توانند از خوردن گوشت چرخ‌کرده که در غذاهای رستوران‌ها استفاده می‌شود، بپرهیزند. بیمارانی که تعداد گلبول‌های سفید آن‌ها زیر ۵۰۰ است از خوردن سبزیجات خام و برخی میوه‌ها باید اجتناب کنند. مراقبت های بعد از شیمی درمانی تأثیر مهم‌تری از خود درمان بر روی فرد دارد. باید از میوه‌های مفید برای شیمی درمانی استفاده شود تا فرد بیمار قوای جسمانی خود را از دست ندهد. انگور و یا کشمش، طالبی و انجیر از جمله میوه‌های مفیدی هستند که برای این بیماران توصیه می‌شوند.   مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی عوارض درمان را می‌توان با مراقبت‌ های بعد از شیمی درمانی کاهش داد. فعالیت‌های مضر بعد از انجام شیمی درمانی و مراقبت‌های لازم در زیر نام برده شده است. بیماران سرطانی بعد از شیمی درمانی باید: خواب کافی داشته باشند. از رژیم غذایی مناسبی استفاده کنند. روزانه نیم ساعت پیاده روی داشته باشند. از مصرف سیگار و الکل بپرهیزند. بهداشت فردی و غذایی خود را برای جلوگیری از ابتلا به عفونت به‌درستی رعایت کنند. نوشیدنی‌های قنددار را کنار بگذارند. وزن خود را در حالت تعادل نگه دارند. رژیم غذایی سالم بعد از شیمی درمانی در مراقبت های بعد از شیمی درمانی به داشتن رژیم غذایی سالم بسیار تأکید شده است. اگر از غذاها و مواد مفید در این دوران استفاده شود، بدن بیمار کالری و پروتئین کافی دریافت کرده و بهتر می‌تواند با این بیماری مقابله کند. یکی از موارد مراقبت های بعد از شیمی درمانی، مراقبت تغذیه‌ای است. در این دوران باید وعده غذایی بیمار کم‌حجم و تعداد وعده‌ها زیاد باشد. این افراد بهتر است غذاهایی را که به دمای اتاق رسیده‌اند مصرف کنند. از غذاهایی با کالری بالا و پروتئین‌دار استفاده کنند، همچنین باید تلاش کنند تا آب زیادی را در این دوران بنوشند.   فعالیت‌های ورزشی برای شیمی درمانی شیمی درمانی از جمله موارد درمانی است که بیمار بعد از آن باید تحرک زیادی داشته باشد. یکی دیگر از مراحل مراقبت های بعد از شیمی درمانی، انجام حرکات ورزشی و تحرک زیاد برای فرد بیمار است. ورزش علاوه بر ایجاد تحرک برای فرد، استرس را نیز کم می‌کند و باعث می‌شود فرد از استرس‌ها و ناراحتی‌های این دوره به دور باشد.     عسل و شیمی درمانی یکی دیگر از بارزترین عوارض شیمی درمانی که حدود ۴۰ درصد از بیماران را مبتلا می‌کند، استوماتیت (stomatitis) است. برای از بین بردن این عارضه، آزمایشی انجام شده است که نشان می‌دهد استوماتیت ۳۱ درصد از بیماران سرطانی بعد از مصرف عسل از بین رفته است. افراد مبتلا به سرطان برای مراقبت های بعد از شیمی درمانی می‌توانند از عسل استفاده کنند.   مراقبت های بعد از شیمی درمانی و رعایت موارد بهداشتی: رعایت موارد بهداشتی نیز جزو مراقبت های بعد از شیمی درمانی محسوب می‌شوند. این مراقبت‌ها به دو دسته کلی قابل تقسیم هستند:   رعایت بهداشت شخصی: فرد بعد از انجام شیمی درمانی باید بهداشت فردی خود را به‌درستی رعایت کند. به طور مداوم دستان خود را با آب و صابون بشوید، لباس‌های خود را هر روز عوض کند، استحمام منظم داشته باشد، سرویس بهداشتی که بیمار از آن استفاده می‌کند باید به طور مداوم شسته شده و ضدعفونی شود. رعایت بهداشت غذایی: مواد غذایی استفاده شده توسط بیمار در شمار مراقبت های بعد از شیمی درمانی قرار می‌گیرد. سبزیجاتی که این افراد مصرف می‌کنند باید به طور کامل شسته شوند، محصولات دامی را کامل بپزند و سطح آشپزخانه را همیشه مرتب و تمیز نگه دارند.   نکاتی برای مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی بیمارانی که شیمی درمانی بر روی آن‌ها انجام می‌گیرد، باید برنامه‌ریزی خاصی برای مراقبت های بعد از شیمی درمانی داشته باشند. برای جلوگیری از عفونت‌های دهان به‌جای دهان‌شویه، از محلول جوش شیرین و آب استفاده کنند. از خمیر دندان‌های حاوی فلوراید استفاده کنند، و مسواکی که از آن استفاده می‌کنند باید نرم باشد. مواد غذایی فاسد را به هیچ وجه استفاده نکنند. دستان خود را مکرراً بشویند و از حضور در مکان‌های شلوغ و غیربهداشتی بپرهیزند. تمامی موارد گفته شده در بالا جزو مراقبت های بعد از شیمی درمانی هستند که فرد مبتلا برای بهبودی خود باید تمامی آن‌ها را رعایت کند.     درنظر داشته باشید کلینیک ها و مراکز زنجیره ای گرین لایف (رتبه 1 لاغری در ایران) میتوانند در زمینه سلامت و تغذیه به شما بسیار کمک کنند و رژیم‌های غذایی مناسب دریافت کنید. برای اطلاع بیشتر با شماره های02134247 با 120خط تماس حاصل فرمایید.